— डा. फङ चान ओन
त्यो दिन थियो, २५ अप्रिल २०१५को जुन दिन ७.८ म्याग्नेच्यूडको शक्तिशाली महाभूकम्पको कहर नेपालमाथि बज्रिएको थियो । त्यतिखेर म नेपालको राजधानी काठमाण्डूमा थिएँ । जुन समयमा धरती हल्लिन सुरु गरेको थियो त्यो समय म नेपालकै पुरातन राजधानी भक्तपुरमा थिएँ अनि एउटा मन्दिरमा एकजना साधुको तस्वीर क्यामेरामा उतारिरहेको थिएँ । त्यहाँ रहेका स्तूपा र गजुरहरु मभन्दा जम्माजम्मी छः मिटर पर हुँदा हुन ।
त्यही समय धरती काम्न थाल्यो । हामीले हेर्दाहेर्दै मन्दिरका गजुरहरु ढले र हाम्रा वरिपरि थुप्रो लागे । एकैक्षणमा हामी ढलेका मन्दिर र घरहरुको धूलो र अँध्यारो आँधीमा परेर निसास्सियौँ । घटनाहरु यति छिटो घटित भएका थिए कि हामी रनभूल्लमा परेका थियौँ ।
भूकम्पको पहिलो धक्का थामिएपछि पथप्रदर्शकहरुको सहयोगमा हामी खुला ठाउँको खोजीमा निस्क्यौँ । दरबार स्क्वायर क्षेत्रका साँगुरा गल्लीहरु ढलेका घरहरुको भग्नावशेषले भरिएका थिए । सौभाग्य नै होला, हामी बाँचेका थियौँ र कुनै चोटपटक पनि लागेको थिएन । भूकम्पका पराकम्पनहरु बारम्बार आइरहेका थिए । त्यसपछि अरु दुई रात मात्र त्योपनि हयात रेजेन्सीको खुला बरण्डामा बिताएर हामी आफ्नो घर मलेसिया फक्र्यौँ ।
नेपालमा रहँदाबस्दा मलाई धेरै कुराले प्रभावित बनाए । अझ हामीसँग रहेका नेपाली पथप्रदर्शकहरुको सहयोगी मन र समर्पणताको भावनाले मेरो मनलाई बेस्सरी स्पर्श गरेको थियो । उनीहरुले हाम्रा गह्रुँगा क्यामेरा र झोलाहरु बोकिदिएका थिए अनि भूकम्पका कारणले आफ्ना प्रियजनहरु झनै बढी दुःखमा परेका छन् भनेर जान्दाजान्दै पनि उनीहरुले हामीलाई छाडेर गएनन् । फर्कने समयमा मैले मनमनै आफैसित वाचा गरेको थिएँ, यिनीहरुलाई धन्यवाद भन्न म पुनः नेपाल आउनेछु । तर साल २०१५ सकिँदासम्मपनि नेपाल जाने मेसो मिलाउनै सकिनँ । यसपालीको बाँदर वर्ष (चाइनीज नयाँ वर्ष) सकिनासाथ मैले मेरी श्रीमतीसँग भनेँ, ‘म नेपाल जान चाहन्छु ।’ त्यसपछि २०१६ फेब्रुअरीको ११ तारिखका दिन म अत्यन्तै व्यग्र र उत्साहित हुँदै काठमाण्डूका लागि उडेँ ।
यसपाली मसँग थिए, डेन्नी ओङ, एक फोटोग्राफर जो भूकम्पको त्यस दिनपनि काठमाण्डूमा मसँगै थिए । अनि यिप लूङ, जो भूकम्पको एक दिनअघि मात्र हामीसित विदा भएर मलेसिया फर्केका थिए । उतिबेला मसँग भएकाहरुमध्ये अन्य दुईजना (दातु डा. सारिफुद्दिन वाहाब र तानश्री कुआ सियान कूइ) आआफ्ना व्यक्तिगत र पारिवारिक कारणले गर्दा यसपटक नेपाल जान पाएनन् ।
जब हामी तीनजना काठमाण्डू पुग्यौँ, चिनेका नेपाली पथप्रदर्शक हेमराज मल्ल भेटिए । हामी धेरैवेरसम्म कुरा गरेर बस्यौँ । दसमहिनाअघिको सम्झना मनमा फेरि ताजा भइदिएको थियो ।
भोलिपल्ट बिहानै हामी होटेलबाट निस्केर हिँड्यौँ । होटेलभन्दा केही पर मात्र मूख्य सडकको छेउछाउ टाँगिएका सयौँ अस्थायी शिविरहरु देखेपछि म अत्यन्तै स्तब्ध भएँ । त्यहाँ सयौँ हैन हजारौँको सँख्यामा त्यस्ता पालहरु हुँदा हुन ।
महिलाहरुले पालबाहिर खुला आकाशमुनि खाना पकाइरहेका देख्यौँ । युवतीहरुले खुला ठाउँमै आफ्ना लामा कपालहरुमा स्याम्पू हो या साबुन दलेर नुहाइरहेका देख्यौँ । पुरुषहरुले दाँत माझिरहेका अनि बालबालिकाहरु पालबाहिर धूलाम्य भूइँमा यता र उता कुदिरहेका र खेलिरहेका पनि देख्यौँ । ती छाप्राहरुमा बिजुलीबत्ती थिएन तै धन्यवादी हुनुपथ्र्यो कि त्यहाँ सार्वजनिक शौचालय भने रहेछ ।
हामी देख्नेलाई पनि त्यहाँको परिस्थिति अत्यन्तै भयानक थियो । ती भोग्नेहरुले यो सकस कसरी भोगिरहेका हुँदा हुन ? तरपनि ती खेलिरहेका नानीहरु आनन्दित थिए र आइमाईमान्छेहरु अत्यन्तै शान्त देखिन्थे । मैले हेमराजलाई सोधेँ, ‘यिनीहरुलाई आफ्नै खुट्टामा उभिने बनाउनका लागि कसैले केही सहयोग गरेको छैन ?’ हेमराजले मलाई बताए, ‘घर निर्माणका लागि सरकारले सहुलियत ऋण प्रदान गरिरहेको छ तर अत्यन्तै गरिब परिवार त्यो ऋण लिन पनि असमर्थ छ, तिर्न सकिन्न कि भन्ने पीरले ।’
ग्राउण्ड जीरोमा फर्केर
हाम्रो अर्को गन्तव्य थियो स्वयम्भूनाथ जो बाँदर मन्दिरको नामले पनि प्रसिद्ध छ । तिब्बती शैलीमा निर्माण गरिएको यस मन्दिरको मूख्य भाग उस्तै रहेपनि गजुरहरु भने यसका पनि ढलेछन् भूकम्पमा । भूकम्पमा परेर तीनओटै दरबार स्क्वायरहरु काठमाण्डू, पाटन र भक्तपुर तहसनहस बनेको रहेछ ।
केही पर्यटकहरु देखिए त्यहाँ । प्रकृतिले ल्याएको कहरमा परेर थुप्र्रै सँरचनाहरु धूलीसात भएपनि केही रङ्गीन र फोटोजेनिक दृष्यहरु बाँकी थिए । पर्यटकहरुले तिनै दृष्यहरुलाई आआफ्ना क्यामेरामा कैद गरिरहेका थिए ।
म भक्तपुर दरबार स्क्वायरको त्यही ठाउँमा उभिन आएँ जहाँ पोहोर साल पनि यसरी नै उभिएर एकजना साधुको तस्वीर लिइरहेको थिएँ । जहाँ भूकम्पको धक्काले पहिलोपटक मलाई बेस्सरी तर्साएको थियो । मन्दिर छेउका पसलेहरुले मलाई बताए कि ती साधुलाई पनि केही नराम्रो भएनछ र अहिले उनी अर्कै मन्दिरमा गएर बसेका रहेछन ।
हेमराजले त्यसदिन हामीले भोगेको त्रासदीको क्षण सम्झाए अनि त्यो ठाउँ पनि देखाए जहाँ हामी आफ्नो ज्यान जोगाउनका खातिर झण्डै एक किलोमिटर जति दौडिएका थियौँ । त्यो सम्झनाले मलाई भावुक बनायो ।
हामी एउटा भत्किएको घरभित्र पस्यौँ । ढलेको खाँबोमा ठोकिएको काँटीमा अल्झेको एउटा क्यामेरा देख्यौँ । डेन्नीले त्यसलाई हातमा लिए र स्टार्ट बटन थिँचे । अचम्म, त्यस क्यामेराले त काम पो ग¥यो । दसमहिनासम्म पनि त्यो क्यामेरा नबिग्रेको देख्दा हामीलाई अचम्मै लाग्यो ।
काठमाण्डू घुम्ने क्रममा हामीले सडकमा ठूला गाडीहरु, कारहरु र मोटरसाइकलहरु भरिभराउ देख्यौँ । उनीहरु आफ्नो भागमा परेको ईन्धन लिन त्यसरी पेट्र«ोल पम्पमा पालो पर्खेर उभिएका रहेछन । भारतसँगको लामो सम्बन्धमा केही दरार पैदा भएका कारण ईन्धन आपूत्र्तिमा समस्या आइलागेको रहेछ । एउटा मोटरसाइकलले एक दिनमा जम्मा पाँच लिटर ईन्धन पाउँदो रहेछ ।
महाभूकम्पको त्रासदीको दस महिनापछि पनि काठमाण्डू तँग्रिन सकेको रहेनछ । सहर विरानो अनि सुनसानजस्तो लाग्यो । भूकम्पले केन्द्रविन्दू बनाएको क्षेत्रमा हामी जान सकेनौँ । त्यहाँका मानिसहरुको दैनिक जीवनको दूरुहता सहजै अनुमान लगाउन सकिन्थ्यो ।
फर्कने दिनको बिहानै हामीले म्यानचेष्टर यूनाईटेडको लोगो भएको एउटा फूटबल किन्यौँ, अनि थुपैै्र पेन्सिल र क्याण्डीहरु किन्यौँ र अस्थायी शिविरमा खेलिरहेका बालबालिकाहरुलाई लगेर दियौँ । उनीहरु खुसी भए । थोरै समयकै लागि भएपनि उनीहरुको अनुहारमा खुसी देख्न पाउँदा हाम्रो मन पनि रमायो । जब हामी त्यहाँबाट फर्कने सुरसार गरिरहेका थियौँ, ती साना नानीहरु हामीले दिएको बल खेलेर रमाइरहेका थिए ।
नेपालको पुनःनिर्माणको अलमल देखेर मेरो मन साह्रै दुख्यो । मलाई लाग्यो, नेपालको पुनःनिर्माणमा अन्तर्राष्ट्रिय समुदायको सहयोग अझै केन्द्रित हुनुपर्छ । दुनियाका शक्तिराष्ट्रहरुले सिरिया र आइएस मुद्दाबाट सिर्जित शरणार्थी समस्यालाई वेवास्ता गरिरहेको यस समयमा नेपालमा पनि मानवीय सङ्कट मडारिइरहेको छ । तर म नेपालीहरुको शान्तिप्रिय चरित्र देखेर अत्यन्तै प्रभावित भएको छु । यी मानिसहरु अत्यन्तै सहनशील र सकारात्मक स्वभावका छन् । हेमराज जो हाम्रा पथप्रदर्शक थिए, उनले हामीलाई बताए कि चीन र भारतजस्ता विशाल देशहरुको बीचमा रहेको भौगोलिक रुपमा सानो देश नेपाल हजारौँ वर्षदेखि स्वतन्त्र रही आएको छ र भविष्यमा पनि यो देश यसरी नै बाँचिरहनेछ ।
यही भ्रमणकै समयमा जतिखेर हामी जीवित देवी कुमारीलाई हेर्न गएका थियौँ, हामीले झ्यालबाट बाहिर मानिसहरुलाई नियालीरहेका कुमारीका निर्दोष आँखाहरु देखेका थियौँ । मानिसहरु आइरहेका थिए अनि आशिष माग्दै गइरहेका थिए । मैले पनि ‘सिँगो नेपालमाथि निरन्तर आशिषको वर्षा भइरहोस् ।’ भन्दै जीवित देवी कुमारीसँग मनमनै आशिर्वाद मागेँ ।
०००
तानश्री डा. ओन मलेसियाका पूर्व मानव सँशाधन मन्त्री हुन । उनको यो सँस्मरण २७ फेब्रुअरीको द स्टार अँग्रेजी दैनिकमा प्रकाशित भएको थियो । त्यसै सँस्मरणको नेपालीमा यो भावानुवाद सिरुखर्के जेठाले गरेका हुन । —सम्पादक
No comments:
Post a Comment